Hesperian Health Guides
Egzamen espekilòm nan
Yon espekilòm ki pi piti ka pi bon pou jèn fanm, fi ki poko janm fè sèks, ak fi ki pi gran ki nan menopòz oubyen ki pa fè sèks regilyèman, oswa fi ki te sikonsi. Yon espekilòm ki pi gwo ka pi bon pou fi ki fè plizyè pitit.
Yon espekilòm se yon aparèy ki pèmèt ou gade anndan vajen yon fi. Espekilòm nan kenbe vajen an ouvri. Lè l nan bon pozisyon, w ap ka wè kòl matris la, w ap ka fè tès pou enfeksyon oswa pou kansè, w ap ka mete yon esterilè, oswa w ap ka vide matris la.
Fè pratik ouvri e fèmen yon espekilòm plizyè fwa anvan w sèvi avè l pou w fè yon egzamen, konsa w ap ka alèz avèk jan l fonksyone a.
Gen fanmsaj ki kite fi a gade espekilòm nan anvan yo fè egzamen an. Sa ka ede fi a konprann egzamen an.
| 1. Ede fi a rilaks lè w touche pye l, lè w mande l pou l respire, epi lè w fè tout bagay avèk dousè epi dousman. Fè l sonje pou l di w si espekilòm nan fè l mal, epi se pou w kanpe egzamen an si l fè l mal. | |
| 2. Chofe espekilòm nan ak dlo cho oswa kenbe l nan men w ki gen gan ladan l. | |
| 3. Mande fi a si l pare pou w kòmanse. Lè l pare, ouvri lèv vajen an jantiman avèk yon men pou w ka wè ouvèti vajen an. Asire w ou esplike l tout sa w ap fè pandan w ap fè l la. |  |
| 4. Kenbe espekilòm nan avèk lòt men an. Vire manch lan sou yon bò, epi glise pwent lan antre tou fèmen anndan vajen an. Si w fè l avèk dousè, pwent lan ap glise desann anndan vajen an san l pa fè fi a mal. | Pandan w ap antre espekilòm nan, vire l pou manch lan anba. Fè anpil atansyon pou w pa rale ni po l ni plim li. Pouse espekilòm nan anndan nèt byen jantiman. Manch lan dwe poze sou po ki ant vajen an ak twou dèyè a. |
 |
 |
| 5. Ouvri pwent espekilòm nan lè w pouse kote pou mete pous ou a dousman avèk pous ou. Lè w wè kòl matris la nan mitan 2 pwent espekilòm yo, vise boulon ki kote w mete pous ou a pou espekilòm nan ka ret ouvri.
|
 Kòl matris
(bouch matris la)  Jeneralman kòl matris la gwosè sa a. |
| 6. Gade kòl matris la, li ta dwe lis e woz, oswa, si fi a ansent, li ka yon ti jan ble. Jeneralman, li nòmal pou kòl matris la gen ti boul piti ki lis, men maleng oswa veri se siy enfeksyon. Veye si gen dlo oswa san k ap soti nan kòl matris la. Jeneralman, se pa yon pwoblèm si l ap bay dlo ki likid, ki blanch, oswa ki klè. Lè dlo a gen koulè vèt, jòn, oswa gri, lè l gen boul, oswa lè l gen move sant, sa yo se siy enfeksyon. |
 |
| 8. Verifye si kòl matris la gen siy kansè lè w fè swa tès vinèg la, swa tès Pap la. |
| 9. Lè w ap retire espekilòm nan, rale l vin sou ou toupiti jiskaske pwent lan soti sou kòl matris la. Lache boulon an kote w te mete pous ou a epi kite pwent yo fèmen dousman pandan w ap rale espekilòm nan sou anba pou l soti nan vajen an. Distans pou w fin rale l soti, pwent yo ta dwe gentan fèmen nèt. |
| 10. Bay fi a yon moso twal oswa papye ijyenik ki pwòp pou l siye nenpòt dlo ki soti nan vajen l. |
11. Asire w ou byen netwaye espekilòm nan apre w fin sèvi avè l. |
Egzamen pou kansè nan kòl matris
Youn nan rezon enpòtan pou w fè yon egzamen espekilòm se pou w ka verifye sante kòl matris la. Ou ka fè tès pou wè si kòl matris la gen siy HPV oswa kansè. Fi ki te fè egzamen ki nòmal ka fè tès chak 3 an oswa lè yo gen randevou pandan yo ansent. Si egzamen yo te montre yon bagay ki pa nòmal, yo dwe fè tès pi souvan. Fi ki gen siy maladi dwe teste tousuit.
Kansè nan kòl matris ka trete si yo wè siy kansè a bonè. Gen 2 kalite tès pou detekte chè ki pa nòmal sou kòl matris la. Lè gen chè ki pa nòmal, sa pa oblije vle di se kansè, men li ka vin tounen kansè apre. Ou ka ede medam yo evite kansè lè w fè egzamen pou detekte yo, epi w ede yo chèche tretman tousuit si sa nesesè.
Ou pa bezwen fè toude tès yo. Chwazi tès ou ka fè pi fasil nan zòn pa w la.
| Tès vinèg | oswa | Tès Pap |
| Tès vinèg la fèt byen fasil, li pa koute chè, epi ou pa bezwen yon laboratwa pou w konnen rezilta a. Si yon fi gen chè ki pa nòmal sou kòl matris li, tès vinèg la ka fè l vin blanch. Pati blanch sa yo kapab kansè, yo ka vin tounen kansè pi devan, oswa yo ka yon lòt kalite pwoblèm. |  |
Tès Pap la chèche chè ki pa nòmal tou, men li koute pi chè e w bezwen yon laboratwa. W ap oblije tann 2 a 3 semèn pou w jwenn rezilta yo. Men, tès Pap la ka di w si chè ki pa nòmal la se kansè, si l pral vin tounen kansè pi devan, oswa si l pa kansè ditou. |
Si tès vinèg la montre kote ki blanch oswa si tès Pap la montre gen kote sou kòl matris la ki ka vin tounen kansè pi devan, li pi bon pou yo retire chè ki pa nòmal yo avèk yon tretman ki rele kriyoterapi. Si tès Pap la montre gen kansè, oubyen tou si tès vinèg la montre yon pati chè ki pa nòmal ki twò gwo pou trete avèk kriyoterapi, fi a bezwen asistans medikal rapid rapid. Lè yo jwenn kansè epi yo trete l anvan l gentan pwopaje nan rès kò a, li ka geri.
Ou ka fè egzamen sa yo pou fi a nenpòt lè, menmsi l gen règ li oswa l ansent. Li pa twò bon pou w fè tès Pap la pandan fi a gen règ li paske san an ka fè tès la pa twò klè. Men, pito w fè tès la pandan fi a gen règ li olye pou w pa fè l ditou. Si fi a gen règ li, itilize yon tanpon long pou w siye san ki sou kòl matris la avèk dousè anvan w fè tès la.
Tès vinèg pou detekte kansè oubyen chè ki ka tounen kansè
Tès vinèg la se yon fason trè senp pou verifye si fi a gen chè ki pa nòmal sou kòl matris li. Chè ki pa nòmal gendwa se yon siy ki endike li gen kansè oubyen li pral tounen kansè pi devan.
- Mete yon espekilòm nan vajen an epi gade kòl matris la.
- Kenbe yon moso twal gaz ki esterilize nan yon pens long. Ou ka menm sèvi avèk yon tanpon ki long, si se sa w genyen.
- Tranpe twal gaz la nan vinèg blan òdinè (nenpòt vinèg ap bon, depi l gen 4% a 5% asid asetik) epi mouye kòl matris la avèk vinèg la. Retire twal gaz la. Vinèg la pa dwe boule kòl matris la men li ka pike l toupiti.
- Tann yon minit (60 segonn). Si gen chè ki pa nòmal, w ap wè tach blanch sou kòl matris la. Si gen tach blanch sou kòl matris la, fi a bezwen tretman san pèdi tan.
Si pati blanch yo pa twò gwo, yo ka jele yo epi retire yo pou anpeche kansè. Fi a gendwa fè plis egzamen tou pou konnen si l gen kansè sou kòl matris la oubyen si sa ki sou kòl matris la pral vin tounen kansè pi devan.
HPV epi kansè nan kòl matris la
Gen anpil moun ki enfekte avèk yon viris moun pran nan fè sèks ki rele HPV (“Human Papilloma Virus”). Medam yo pran HPV lè yo fè sèks ak yon moun ki deja genyen l. Gen kalite HPV ki bay veri nan pati jenital la. Gen lòt kalite HPV ki pi danjere ki lakòz kansè nan kòl matris la. Pifò moun ki gen HPV pa gen veri nan pati jenital, ni yo pa gen okenn lòt siy vizib ki montre yo gen viris la. Si yon fi gen youn nan kalite HPV ki danjere yo pandan yon bon bout tan, li ka ba l kansè nan kòl matris la.
Ou ka fè yon tès pou konnen si fi a gen kalite HPV ki lakòz kansè nan kòl matris la. Tès la fèt menm jan ak tès Pap la, e li gendwa chè. Ou bezwen voye yon lam vit ki gen yon moso chè sou li bay yon laboratwa, apre sa pou w tann 2 a 3 semèn pou w jwenn rezilta a. Si tès la pozitif, sa pa oblije vle di fi a gen kansè. L ap toujou bezwen yon tès vinèg oswa yon tès Pap pou konnen si HPV a fè l gen chè ki pa nòmal sou kòl matris la.
Tès Pap pou detekte kansè oub yen chè ki ka tounen kansè
Pou tès Pap la, w ap grate yon ti moso chè toupiti nan po kòl matris la ak vajen an, epi mete l sou yon ti moso lam vit. Pou fè yon tès Pap, fòk gen yon laboratwa. Nan laboratwa a, moun ki fòme pou sa gade ti moso chè a nan yon mikwoskòp pou konnen si l an sante oubyen non.
Anvan tès la, prepare materyèl sa yo met la:
| Espatil | Tanpon long oswa yon kitobwòs | Lam vit | Fiksatè (alkòl) |
 |
 |
 |
 |
- Mete espekilòm nan nan vajen fi a.
-
Mete pwent espatil ki gen 2 tèt la sou kòl matris la epi woule l ant pous ou ak dwèt endèks ou a.
Pandan w ap woule espatil la, avèk dousè, grate yon ti moso chè tou fen soti nan kòl matris la. Sa pa dwe fè fi a mal, men pafwa li ka fè l malalèz. Li nòmal pou kòl matris la bay yon ti san. - Siye espatil la sou pwent lam vit la.
- Mete lòt pwent espatil la anba kòl matris la kote li kontre ak vajen an. Avèk dousè, fè yon sèl grate ale sou kote.
-
Siye espatil la nan mitan lam vit la, bò kote premye sa w te siye a.
- Mete pwent tanpon an oswa kitobwòs la distans apeprè yon santimèt anndan antre bouch kòl matris la. Avèk dousè, woule l yon sèk ann antye. Sa ka fè fi a malalèz, men li pa danjere.
-
Siye tanpon an bò pwent lam vit ki potko sèvi a, bò kote dezyèm kote w te siye a.
-
Mete yon fiksatè sou lam vit la.
Gen plizyè kalite fiksatè disponib, men sa ki mwens chè a se alkòl medikal (“95% ethyl alcohol”). Vide enpe alkòl medikal nan yon ti bokal epi tranpe lam vit la nan bokal alkòl la tousuit apre w fin pase tanpon an sou lam nan. Ou dwe fè l vit, anvan chè ki sou lam vit la gentan seche. Kite lam vit la rete nan alkòl la pandan kèk minit, apre sa kite lam vit la seche nan lè. Si w pa gen alkòl medikal, ou ka flite lam nan avèk sprèy ki fèt pou cheve.
Ou dwe mete fiksatè (alkòl) sou lam vit la sinon ti kouch chè tou fen ki sou ti moso lam vit la ap gaye oubyen y ap soti epi lè sa rezilta a pap egzak. - Pote lam vit la nan yon laboratwa ki ka fè egzamen tès Pap (se pa tout laboratwa ki kapab). Pote l ale nan mwens ke yon semèn apre w fin fè tès la.
